کودکی

"کودکی" نخستین رمان منتشرشده لئو تولستوی است؛ اثری نیمه‌اتوبیوگرافیک که در سال ۱۸۵۲، زمانی‌که نویسنده تنها بیست‌وسه سال داشت، به چاپ رسید. این رمان کوتاه و درخشان، تصویری ژرف و احساسی از دو روز زندگی نیکولای پتروویچ ایرتنیف جوان ارائه می‌دهد - پسرکی که همزمان با ورود به آستانه‌ی خودآگاهی، با زیبایی، از دست دادن و بیداری اخلاقی مواجه می‌شود.
"کودکی" آغاز سه‌گانه‌ای است که با "پسری" و "جوانی" ادامه می‌یابد؛ روایتی از سیر تکوین روح انسانی از معصومیت تا ندامت، از شگفتی تا اندوه. این اثر، جهان حسی و تأملات درونی کودک را با دقتی شگفت‌انگیز بازآفرینی می‌کند، آن‌چنان‌که خواننده گویی در ذهن شخصیت غوطه‌ور می‌شود و هر نگاه، صدا یا فکر گذرا، به پهنه‌ای از احساس بدل می‌شود. تکنیک روایی تولستوی از همان ابتدا چشمگیر است: رئالیسم روان‌شناختی او، که بعدها مشخصه‌ی آثار بزرگی چون "جنگ و صلح" و "آنا کارنینا" شد، در اینجا نیز از طریق «گام‌های کوچک بی‌نهایت» آگاهی، با چنان ظرافتی بنا می‌شود که میان واقعیت، حافظه و تخیل، مرزی باقی نمی‌ماند. او با زبان نرم و دقیقش، تنش‌های پنهان کودکی را به تصویر می‌کشد - لذت و ترس، کنجکاوی و شرم، شکوه زندگی و شکنندگی لحظه‌ها. معاصران این رمان را اثری غیرمعمول و درخشان می‌دانستند. ایوان تورگنیف، از نخستین تحسین‌گران آن بود و تولستوی جوان را به خاطر صداقتی که «فراتر از هنر» بود، ستود. منتقدان غربی نیز اثر را نمونه‌ی نادری از «قطعه‌ای از زندگی» دانستند، نه صرفا تخیل ادبی. هرچند تولستوی بعدها به نوعی از این سه‌گانه فاصله گرفت و آن را تمرینی مقدماتی تلقی کرد، اما "کودکی" همچنان جایگاه خود را به‌عنوان نقطه‌ی آغاز صادقانه‌ی سلوک اخلاقی و هنری‌اش حفظ کرده است.
در هسته‌ی خود، "کودکی" روایتی است از بلوغ در ظرافت: خاطره‌ای زنده از لحظه‌هایی که روح شکل می‌گیرد و قلب نخستین ضربه‌های عشق، شرم، اندوه و شوق را می‌چشد. این اثر نه‌فقط آغاز حرفه‌ی ادبی تولستوی، بلکه ورود آرام و باشکوه او به دنیای درون انسان است - سفری که قرار بود با نبوغی بی‌همتا، چهره‌ی رمان مدرن را برای همیشه دگرگون کند.